هوالعزیز؛
اهل سنت بر خلاف شیعیان قائلند که مسأله غدیر خم با خلافت و جانشینی امام علی علیه السلام مرتبط نیست و برای گفته های خود دلائلی می آورند، از جمله این که می گویند کلمه (مولی) در این سخن پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله که می فرمایند: "من کنت مولاه فعلی مولاه--هر کس من مولای او بودم، هم اکنون علی مولای شماست"به معنای دوست است، نه خلیفه.چرا که در آیات زیادی، مولی در این معنا به کار رفته است.
به عنوان مثال خداوند متعال در سوره حضرت محمد آیه 11 می فرماید: ذَٰلِکَ بِأَنَّ اللَّـهَ مَوْلَى الَّذِینَ آمَنُوا وَأَنَّ الْکَافِرِ‌ینَ لَا مَوْلَىٰ لَهُمْ، این براى آن است که خداوند مولا و سرپرست کسانى است که ایمان آوردند؛ امّا کافران مولایى ندارند ، خداوند دوست و کارساز مسلمانان است و برای کافران دوستی نیست.
و نیز در سوره تحریم می فرماید:«فَإِنَّ اللَّـهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِ‌یلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِینَ»(تحریم ایه 4) زیرا خداوند یاور اوست و همچنین جبرئیل و مؤمنان صالح.
🔸در پاسخ به این گفتار باید توجه داشت که:
اولا: مولا فقط به معنای دوست نیست بلکه طبق کتب اهل لغت، به معنای تصدی و صاحب اختیار هم آمده است (1)
ثانیا: قرائنی وجود دارد که منظور از مولا خلیفه و سر پرست است، زیرا اولا: چطور ممکن است پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله افرادی را در آن بیابان داغ و سوزان جمع کند و فقط به مردم بگوید آن فرد ، دوست من است، مگر مردم نمی دانستند که امیرالمومنین دوست پیامبر اکرم است ؟!
البته ذکر یک نکته در این جا لازم است که بعضی از اهل سنت مساله گرمی هوا را در غدیر خم انکار می کنند، اما باید توجه کنند که احمد بن حنبل درکتاب مسند خود درباره شدت گرمی هوا در روز غدیر چنین می گوید:
حَدَّثَنَا عَفَّانُ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی عُبَیْدٍ عَنْ مَیْمُونٍ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قَالَ زَیْدُ بْنُ أَرْقَمَ وَأَنَا أَسْمَعُ نَزَلْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِوَادٍ یُقَالُ لَهُ وَادِی خُمٍّ، فَأَمَرَ بِالصَّلَاةِ فَصَلَّاهَا بِهَجِیرٍ قَالَ فَخَطَبَنَا وَظُلِّلَ لِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِثَوْبٍ عَلَى شَجَرَةِ سَمُرَةٍ مِنْ الشَّمْسِ فَقَالَ أَلَسْتُمْ تَعْلَمُونَ أَوَلَسْتُمْ تَشْهَدُونَ أَنِّی أَوْلَى بِکُلِّ مُؤْمِنٍ مِنْ نَفْسِهِ قَالُوا بَلَى قَالَ فَمَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَإِنَّ عَلِیًّا مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَوَالِ مَنْ وَالَاهُ.»
زید بن ارغم می گوید: همراه رسول خدا صلی الله علیه و آله در سرزمینی به نام غدیر فرود آمدیم.
پیامبر امر به نماز نمود و در گرمای زیاد نماز را خواندند و بعد از آن خطبه ای ایراد فرمودند درحالی که برای حضرت با پارچه ای بر روی درخت سمرة سایه بانی زده شده بود به خاطر گرمای خورشید...
توضیح این مطلب لازم است که: «هجیر» به معنای گرمای نیمروز، و سختی گرما آمده است.
در جملۀ «من الشمس» من تعلیلیه است؛ یعنی به خاطر گرمای خورشید برای رسول خدا«صلی الله علیه و آله» سایه بانی درست کردند.(2)
(این مطلب را نباید فراموش کرد که : قسمت جنوب عربستان (مکه و جحفه و غدیر خم) چیزی به عنوان زمستان و حتی پائیز ندارد، بعضی شبهایش (15 آذر تا 15 بهمن) سرد است، اما روزها در طول سال آفتاب سوزان است)
ثانیا: پیامبر اکرم قبل از جمله"هر کس من مولای او هستم هم اکنون این علی مولای اوست"فرموده بود : «أَلَسْتُ اوْلى بِکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ؛ آیا من نسبت به شما از خود شما سزاوارتر و اولى نیستم!(3)
گفتن این جمله (آیا من نسبت به شما از خود شما سزاوارتر و اولى نیستم) تناسبى با بیان یک دوستى ساده ندارد، بلکه این جمله در صدد بیان این مطلب است که : «همان اولویّت و اختیارى که من نسبت به شما دارم و پیشوا و سرپرست شما هستم، براى على علیه السلام نیز ثابت است.»
ثالثا: بعد از این که پیامبر اکرم ،امیرالمومنین را به جانشینی تعیین کرد، عمر به او تبریک گفت، حال اگر هدف پیامبر اکرم معرفی دوستی علی بود دیگر چه نیازی به تبریک داشت ؟!
در مسند احمد آمده است که: عمر بعد از معرفی امام علی به خلافت این چنین خطاب به علی علیه السلام کرد و گفت: هَنیئاً یَا بْنَ أَبی طالِبٍ أَصْبَحْتَ وَ أَمْسَیْتَ مَوْلى کُلِّ مُؤمِنٍ وَ مُؤمِنَةٍ ،گوارا باد بر تو اى فرزند أبی طالب! صبح کردى و شام کردى در حالى که مولاى هر مرد و زن با ایمان هستى!(4)
رابعا: جمهور علمای اهل سنت در معنای حدیث غدیر گفته اند که مولا به معنای سرپرست آمده است.
محمد بن طلحه شافعی از علمای بزرگ اهل سنّت می‌گوید: فیکون معنى الحدیث: من کنت أولى به أو ناصره أو وارثه أو عصبته أو حمیمه أو صدیقه فإن علیا منه کذلک، وهذا صریح فی تخصیصه لعلی بهذه المنقبة العلیة وجعله لغیره کنفسه ... بما لم یجعله لغیره. ولیعلم: أن هذا الحدیث هو من أسرار قوله تعالى ... فإنه أولى بالمؤمنین وناصر المؤمنین وسید المؤمنین.
وکل معنى أمکن إثباته مما دل علیه لفظ (المولى) لرسول الله فقد جعله لعلی علیه السلام. وهی مرتبة سامیة ومنزلة شاهقة ودرجة علیة ومکانة رفیعة خصه صلى الله علیه وسلم بها دون غیره، فلهذا صار ذلک الیوم یوم عید وموسم سرور لأولیائه.
معناى حدیث غدیر این است: هر کس که من بر او أولى و سزاوارتر و یا ناصر و وارث و یا پشتیبان و دوست صمیمی او هستم علی هم برای او این چنین است. و این کلام صریح در تخصیص علی به این منقبت بلند بوده و او را برای دیگران مانند خود قرار داده و این خصوصیت را برای دیگری قائل نشده است .
از این رو دانسته میشود که: این حدیث از أسرار سخن خدای تعالى است ... که [مضمون آن] در آیه مباهله نیز آمده. پس به درستی که علی از همه کس بر مؤمنین اولی و سزاوارتر است و ناصر مؤمنین و سید آقای مؤمنین است. و هر معنایى که امکان داشته باشد از لفظ «مولی» برای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم إثبات کنیم همان را برای علی میتوان ثابت نمود. و این مرتبه‌ای بلند و والا و منزلتی دست نیافتنی و درجه‌ای عالی و مکانتی رفیع است که پیامبر آن را به علی و نه به دیگری اختصاص داده است. و از این روست که روز غدیر روز عید و موسم سرور برای دوست داران علی [علیه السلام] گشته است.(5)
کلام بسیار است اما به این وجه از وجوه بحث بسنده میشود. والسلام
پی نوشت ها:
[1 ] المفردات الراغب، ص 570
[2 ] مسند الإمام أحمد بن حنبل ،ح19325
[3 ] المستدرک علی الصحیحین،نیشابوری، ج 4 ص 686
[4 ] مسندِ احمد، جلد 4، صفحه 281
[5 ] مطالب السئول، محمد بن طلحه شافعی، ص 45-44، سبط ابن الجوزی،تذکره الخواص ص ، 34 -30 و . .
